WSTĘP

Przedstawiamy opracowanie o stanie przyrody gminy Mirosławiec, jej zasobach i walorach. Przeprowadzona dzięki wspólnym działaniom Wojewody, Gminy oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, inwentaryzacja przyrodnicza dała zasób informacji, które pomogą przy podejmowaniu szeregu decyzji ważnych dla funkcjonowania gminy w zakresie zagadnień społecznych, ekonomicznych, kulturowych i gospodarczych, a także w skutecznej ochronie zasobów przyrodniczych.

Podjęte działania są zgodne z przyjętą przez Sejm RP uchwałą w sprawie ekologicznej polityki państwa, która zakłada jako naczelną zasadę w planowaniu i realizacji działań gospodarczych uwzględnienie potrzeb zachowania w jak najlepszym stanie środowiska przyrodniczego, bez czego byt i kondycja człowieka są zagrożone.

Ochrona przyrody to powinność wynikająca z międzynarodowych zobowiązań Polski, która jest sygnatariuszem szeregu aktów prawnych dotyczących ochrony przyrody na swoim terytorium. Niezwykle pilne staje się przyjęcie takiego kierunku rozwoju, który umożliwi gospodarowanie przy pełnym poszanowaniu posiadanych walorów przyrody i przy zminimalizowanym zagrożeniu dla środowiska naturalnego. Dużą rolę w tych działaniach odgrywa polityka przestrzenna realizowana na szczeblu gmin. Uzyskana bowiem w wyniku reform możliwość samodzielnego działania i gospodarowania władz samorządowych kładzie na ich braki dużą odpowiedzialność w realizacji polityki ekologicznej państwa.

Zasadniczą trudnością przy realizacji zapisów ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i o ochronie przyrody jest niewystarczające rozpoznanie zasobów przyrodniczych danego obszaru, brak informacji o lokalizacji cennych siedlisk, stanowisk chronionych i zagrożonych wyginięciem stanowisk roślin i zwierząt. Obszary najbardziej wartościowe przyrodniczo, a więc tereny podmokłe, doliny rzeczne, lasy, łąki i wody, stanowią wszak zasoby nieodnawialne, które łatwo stracić. Ich zachowanie zależeć będzie od polityki władz samorządowych i postawy mieszkańców.

Posiadane wartości przyrody w umiejętny sposób można wykorzystać do promocji gminy jako miejsca interesującego, rozwijając jednocześnie aktywną działalność na polu turystyki i rekreacji, podnosząc tym samym znacznie jakość życia jej mieszkańców.

CEL, ZAKRES I METODA

Celem niniejszego opracowania jest dostarczenie władzom lokalnym, wojewodzie i innym służbom, syntetycznej informacji o walorach przyrodniczych gminy. Wiedza ta pozwoli na świadome kształtowanie ładu przestrzennego gminy, uniknięcie pomyłek i potknięć planistycznych oraz kolizji i konfliktów pomiędzy służbami ochrony przyrody i organizacjami ekologicznymi a planistami i lokalnym społeczeństwem reprezentowanym przez administrację samorządową.

Świadomość walorów, jakimi dysponuje gmina na gruncie zasobów przyrody, jej osobliwości i wartość ma pomóc w sporządzeniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz służyć w bieżącej pracy jako materiał wyjściowy przy podejmowaniu ważnych decyzji gospodarczych.

Opracowanie niniejsze zawiera szereg informacji otrzymanych w efekcie przeprowadzonej w latach 2002/2003 inwentaryzacji przyrodniczej. Podstawą do jego wykonania były operaty szczegółowe sporządzone przez zespoły specjalistów. Zasady wykonania tych operatów określa instrukcja zatwierdzona przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Szczecinie pt. „Założenia metodyczne inwentaryzacji przyrodniczej gmin”.

Prace objęły trzy płaszczyzny tematyczne:

Wyniki inwentaryzacji szczegółowych przedstawiono w formie tekstowej i graficznej na mapach w skali 1: 10 000. Walory wykazane w tych opracowaniach zobrazowano na mapie w skali 1: 25 000 dokonując jednocześnie syntezy całości.

W szczególności naniesiono miejsca występowania rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt. Zaznaczono również obszary ważne dla bytu różnych grup zwierząt i wartościowe fragmenty szaty roślinnej.

Wyłoniono w ten sposób strefy florystyczne i faunistyczne zajmujące nieraz znaczne obszary i komunikujące się miedzy sobą tzw. korytarzami ekologicznymi. Powstała w efekcie mapa wartości przyrodniczych wiążąca zasadnicze grupy zagadnień.

W oparciu o opisy zawarte w operatach szczegółowych, konsultacje z ich wykonawcami oraz z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody, wyznaczono obiekty powierzchniowe i punktowe o szczególnych walorach, proponując dla nich kwalifikację ochronną dopuszczoną w Ustawie z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, tzn. - rezerwaty, użytki ekologiczne, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, pomniki przyrody.

Wskazano miejsca, gdzie znajdują się pojedyncze obiekty już objęte ochroną, tj. stanowiska zwierząt, drzewa pomnikowe, parki i głazy oraz obiekty zaproponowane do ochrony, które przedstawiają dużą wartość przyrodniczą.

Wykazano ponadto cenne obszary, dla których nie przedstawiono propozycji formalnego objęcia ochroną, ale które z mocy prawa powinny być chronione jako miejsca rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych i należy je uwzględnić w planach zagospodarowania przestrzennego gminy.

Zawartość mapy „Waloryzacja przyrodnicza” w syntetyczny sposób przedstawia legenda zamieszczona na planszy (ANEKS).

Wszystkie kategorie powierzchniowych obiektów chronionych podzielono na:

Jako osobną część opracowania, w ANEKSIE, zamieszczono wykazy:

Opracowanie uzupełniają inne wykazy, dokumentacja fotograficzna i wybrane akty prawne dotyczące ochrony przyrody oraz mapa w skali 1 : 25 000 "Gmina Mirosławiec. Waloryzacja Przyrodnicza".

Wykaz skrótów zastosowanych w tekście:

R - rezerwaty przyrody

OCHK - obszar chronionego krajobrazu

UE - użytek ekologiczny

PP - pomnik przyrody

OC - obszar cenny

ESOCH - Ekologiczna Sieć Obszarów Chronionych

A1, B6 itp. - określenia lokalizacji na mapie „Waloryzacja przyrodnicza” zawarte w tabelach.

Ilekroć w opracowaniu wspomina się Ustawę o ochronie przyrody, to mówi się o Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz.880).

Dla przewidzianych obiektów chronionych przedstawiono wskazania konserwatorskie mające nadać kierunek zagospodarowania tych miejsc lub wskazać istniejące zagrożenia.

Podstawowe wskazania ochronne zawierają akty prawne dotyczące ochrony przyrody (ustawy i rozporządzenia, ANEKS), które są wystarczającym zabezpieczeniem zachowania wartości przyrodniczych, pod warunkiem oczywiście pełnego poszanowania ustaleń wspomnianych aktów. Szczegółowe wytyczne będące pewnym uzupełnieniem, bądź wyjaśnieniem istniejących przepisów, podano w miarę potrzeby przy opisach konkretnych obiektów.

W opracowaniu wykorzystano informacje zawarte w operatach szczegółowych, w zasobach Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i w zasobach własnych Biura.

Projekt całości został skonsultowany z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.

UWAGA!

Dla potrzeb studium nie jest konieczne uszczegółowienie informacji przyrodniczych o prezentowanych obiektach, stąd też pewne skróty i uproszczenia. W razie konieczności uzyskania bardziej precyzyjnych informacji należy zgłosić się do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody posiadającego pełną dokumentację inwentaryzacyjną.

Cytowana w opracowaniu literatura dotyczy spisów piśmiennictwa zamieszczonych w poszczególnych operatach szczegółowych. Na końcach rozdziałów podano jedynie pozycje nie ujęte w tych spisach.

1. Charakterystyka społeczno gospodarcza obszaru gminy

Według podziału administracyjnego Polski gmina Mirosławiec położona jest w południowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w północno zachodniej części powiatu Wałcz. Od 1975 do 1999 r. gmina ta znajdowała się w województwie pilskim, w jego północno - wschodniej części. Sąsiaduje z gminami od zachodu z gminą Kalisz Pomorski, od północy z gminą Wierzchowo, od wschodu z gminą Wałcz, od południa z gminą Tuczno.

Stolicą gminy, a zarazem siedzibą władz tej gminy, pełniącą funkcję ośrodka administracyjno - usługowego jest miasto Mirosławiec. Herbem miasta jest tarcza czwórdzielna przedstawiająca na polach błękitnych dwie koźle głowy ze złoconymi rogami, w polach czerwonych dwa srebrne maltańskie krzyże. Symbolika herbu nawiązuje do godła Zakonu Joanitów, których von Blankenburgowie sprowadzili do miasta pod koniec XVI wieku.

Miasto założone zostało poprzez nadania margrabiów brandenburskich rycerzom Henrykowi i Janowi Wedlom, którzy w 1314 r. wystawili przywilej przyznający mu prawa miejskie magdeburskie. Przypuszcza się, że Mirosławiec występujący wcześniej w dokumentach jako Nowy Frydland, lokowany był już w 1303 r.

Obszar gminy Mirosławiec, poza miastem Mirosławiec, tworzy 7 następujących sołectw:

Na obszarze gminy znajduje się 21 miejscowości.

W układzie osadniczym miasto Mirosławiec pełni rolę ośrodka administracyjno - usługowego wobec mieszkańców miasta i gminy. Z kolei wsie leżące w tej gminie pełnią funkcje rolniczo-usługowe. Gmina jest dobrowolnym członkiem Stowarzyszenia Gmin Wałeckich.

Mirosławiec położony jest między:

Rozciągłość południkowa gminy wynosi 8' 02", od 53° 24' 9" do 53° 16' 07" szerokości geograficznej północnej.

Rozciągłość równoleżnikowa wynosi 22' 40" od 15° 58' 31" do 16° 21' 11" długości geograficznej wschodniej.

Użytkowanie gruntów w gminie Mirosławiec jest zupełnie inne niż ma to miejsce w gminach leżących na północy lub zachodzie województwa. Na 19.785 ha powierzchni ogólnej gminy około 58,5% znajduje się pod lasami, na którą składają się zwarte kompleksy leśne. Sytuacja taka nie jest odosobniona w powiecie wałeckim. Gmina Mirosławiec pod tym względem ustępuje gminie Człopa, w której lesistość wynosi ponad 70%.

Obecność tak dużych i zwartych kompleksów leśnych istotnie wpływa na kształtowanie krajobrazu tej gminy i tej części powiatu wałeckiego. Sposób użytkowania gruntów przedstawia się następująco:

Wg stanu na początek XXI wieku struktura władania użytkami rolnymi w gminie Mirosławiec przedstawia się następująco:

Jak widać z powyższej tabeli na terenie gminy Mirosławiec, wg stanu na 2000 r., użytki rolne były we władaniu dwóch sektorów: publicznego i prywatnego.

Sektor publiczny stanowiły jednostki państwowe: ANR oraz Nadleśnictwo Mirosławiec. ANR przejęła grunty i majątek po byłych PGR w Mirosławcu, Próchnowie i Jabłonkowie. Obecnie znaczna część gruntów jest dzierżawiona: przez spółki. Zakład Rolno-Przemysłowy "EKO-MŁYN" i rolników indywidualnych.

Na początku XXI wieku w odłogowaniu pozostawało ponad tysiąc ha gruntów, w tym około 200 ha po byłym PGR Jabłonkowe.

Natomiast sektor prywatny stanowiły gospodarstwa indywidualne o bardzo zróżnicowanej wielkości. Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych przedstawiała się, wg stanu na 2000 r., następująco:

Jak wynika z powyższych tabel ponad 45% gospodarstw to gospodarstwa małe do 5 ha. Jednocześnie identyczną liczbę stanowią gospodarstwa powyżej 10 ha powierzchni, a wśród nich najbardziej liczna jest grupa w przedziale 15-30 ha.

Wielkości te prezentują się następujące w rozbiciu na poszczególne wsie:

Wg stanu na 31.XII.2001 r. gminę zamieszkiwało 6634 mieszkańców, z czego w mieście Mirosławiec około 2348 osób, a pozostałe miejscowości niecałe 4100 osób. Ludność gminy stanowi blisko 12% mieszkańców powiatu wałeckiego oraz 0,4% mieszkańców województwa Zachodniopomorskiego.

Gęstość zaludnienia w gminie wynosi 34 osoby na l km², podczas gdy wskaźniki te odpowiednio w powiecie wałeckim kształtują się na poziomie 41 osoby na l km².

Struktura wieku mieszkańców tej gminy przedstawia się następująco:

do lat 18 - 1829

produkcyjnym - 4121

powyżej 65 lat (poprodukcyjnym) - 684.

Pod względem zamieszkania ludność gminy mieszka głównie na dwóch obszarach: w mieście Mirosławcu i na Osiedlu XXX-lecia. Łącznie oba obszary zamieszkuje około 65% mieszkańców gminy. Ten układ demograficzny wynika z faktu uruchomionego na obszarze gminy Wierzchowo w 1952 roku lotniska wojskowego. Zapotrzebowanie na kadrę związaną z rozbudowanym lotniskiem wpłynęło na budowę i sukcesywną rozbudowę Osiedla XXX-lecia.

Pozostałe 35% ludności rozproszone jest w południowej i wschodniej części gminy. W okresie powojennym system osadniczy w gminie Mirosławiec kształtowany był przede wszystkim realizacją określonej polityki rolnej, która na tym obszarze sprowadziła się do tworzenia i rozwoju rolnictwa wielkoobszarowego - głównie w postaci państwowych gospodarstw rolnych.

Struktura zatrudnienia w gminie wg stanu na 31.XII.2001 r., przedstawia się następująco:

O warunkach bytu ludności może świadczyć wskaźnik dochodów i wydatków budżetu gminy.

Dla gminy Mirosławiec dochód na 1 mieszkańca w r. 2001 wyniósł 1254,8 zł, przy średniej w województwie dla gmin miejsko - wiejskich 1340,9 zł.

Wydatki budżetu w 2001 roku w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły 1334,2 zł, średnia wojewódzka dla gmin miejsko - wiejskich kształtowała się na poziomie: 1387,2 zł.

Gmina posiada charakter leśno - rolniczy. Jest bardzo słabo uprzemysłowiona.

Wg stanu na 2001 r. w gminie tej było zarejestrowanych 424 podmioty gospodarcze, obejmujące następujące sekcje:

Większe zakłady przemysłowe zlokalizowane są w Mirosławcu. Są to: fabryka kabli „Drut-Plast” sp. z o.o., rozlewanie wód mineralnych, w tym rozlewnia wód „Żywiec Zdrój” otwarta w 2002 r. Tu też jest prowadzona produkcja palet. Bardzo ważnym podmiotem gospodarczym jest Nadleśnictwo Mirosławiec z siedzibą w Mirosławcu.

Z gospodarczego punktu widzenia władze gminy Mirosławiec, wg oceny autorów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy, powinny dążyć do przyłączenia do gminy Mirosławiec terenów jednostki wojskowej, jako obiektu gospodarczego, który obecnie należy do gminy Wierzchowo.

Tereny trwale pokryte roślinnością trwałą lub czasową (lasy, uprawy, plantacje, itp.) zajmują w gminie Mirosławiec powierzchnię około 13200 ha, co stanowi około 67,5% ogólnej powierzchni gminy. Na powierzchnię trwale pokrytą roślinnością składają się w gminie Mirosławiec:

Jak to już wyżej podkreślono leśnictwo jest bardzo ważnym podmiotem gospodarczym. Tereny leśne w gminie Mirosławiec zajmują ponad 11 tys. ha, co stanowi prawie 58,5% jej powierzchni. Zajmują one poza niewielkimi enklawami całą północno - zachodnia część gminy oraz północno - wschodnią część gminy, od Hanek i Próchnowa aż po północną granicę gminy. Mniejsze kompleksy występują: na zachód od Łowicza Wałeckiego, na zachód od Sadowa oraz w południowo - wschodniej części gminy łączące się z kompleksem leśnym gminy Wałcz.

W północno-zachodniej części gminy przeważają lasy na siedlisku boru mieszanego świeżego, drugim pod względem areału jest bór świeży, a trzecim las mieszany świeży. W kompleksie północno - wschodnim przeważa bór świeży, a drugim pod względem powierzchni siedliskiem jest bór mieszany świeży. W części południowo - wschodniej zdecydowaną przewagę ma siedlisko boru świeżego z enklawami boru mieszanego świeżego i olsu.

Pod względem statusu własnościowego ponad 94% lasów znajduje się w zarządzie Administracji Lasów Państwowych. Blisko 6% znajduje się w zarządzie m.in. ANR, gminy Mirosławiec (lasy komunalne) i innych podmiotów. Tylko około 0,1% powierzchni lasów znajduje się w rękach osób fizycznych.

Pod względem gospodarki rolnej walory tej gminy możemy ocenić na podstawie waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest o 7,4 pkt. niższy od ogólnego wskaźnika dla Polski.

Najbardziej zbliżone są wskaźniki agroklimatu i rzeźby terenu. Różnice występują natomiast w przypadku warunków wodnych i jakości gleb na niekorzyść gminy.

Gospodarka rolna jest obecnie w okresie stagnacji. Spowodowały to przemiany ustrojowe zapoczątkowane w rolnictwie w 1989 roku, a przeprowadzone w sposób żywiołowy, polegający głównie na likwidacji PGR-ów, bez oceny skutków społeczno-ekonomicznych. W rezultacie powstało na wsi głębokie strukturalne bezrobocie, dewastacja majątku trwałego i degradacja ziemi.

Produkcja roślinna jest głównym kierunkiem gospodarki rolnej w gminie Mirosławiec. W strukturze zasiewów dominują zboża - 76,1%. Na lepszych kompleksach uprawia się pszenicę, pszenżyto i jęczmień - razem 28,2%. Na gorszych uprawiane jest żyto, owies, mieszanki zbożowe - razem 47,9%. Znaczny udział gleb lekkich stwarza korzystne warunki do produkcji ziemniaków jadalnych i skrobiowych. W strukturze zasiewów stanowią one 7,0%. W produkcji ziemniaków jadalnych w końcu lat 90-tych specjalizowały się gospodarstwa w sołectwach: Jadwiżyn i Hanki.

Zważywszy na średnio korzystne warunki glebowe w gminie należy uznać, że plony zbóż są dość wysokie.

Drugim w minionych latach ważnym kierunkiem produkcji rolnej w gminie był chów i hodowla zwierząt gospodarskich, głównie trzody chlewnej. Wg Powszechnego Spisu Rolnego w 1996 r. pogłowie ważniejszych zwierząt hodowlanych w sztukach przedstawiało się następująco:

Chów drobiu ogranicza się jedynie do przydomowego chowu w gospodarstwach indywidualnych. Należy podać, że nie ma na terenie gminy ferm drobiarskich ani w zakresie produkcji mięsa drobiowego ani w zakresie produkcji jaj.

Jednakże, jak wynika z danych tego spisu obsada zwierząt /100 ha użytków rolnych zarówno, bydła jak trzody chlewnej, jest niewielka. Wynosiła one w przypadku bydła 18,4 szt. / 100 ha, a trzody 56,8 szt. / 100 ha.

Można stwierdzić, że w gminie Mirosławiec stan infrastruktury technicznej jest zadawalający. Obejmuje on następujące instalacje.

Miasto i gmina Mirosławiec zasilane są w energię elektryczną z Głównego Punktu Zasilania położonego przy drodze do Tuczna. Do GPZ doprowadzona jest linia wysokiego napięcia WN 110 k V z kierunku Wałcza. Mieszkańcy tej gminy korzystają z energii elektrycznej rozprowadzanej poprzez system linii średniego napięcia SN 15 kV oraz linii niskiego napięcia NN po transformacji w stacjach transformatorowych.

W gminie nie ma systemów ciepłowniczych. Mieszkańcy korzystają z systemów indywidualnych ogrzewania mieszkań. Jedynie w Mirosławcu funkcjonują kotłownie osiedlowe opalane gazem ziemnym.

Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia, który przesyłany jest gaz ziemny ze złóż w rejonie Ostrowa Wikp. do Szczecina oraz odgałęzienie w kierunku Złocieńca. Aktualnie jedynie mieszkańcy Mirosławca i Osiedla XXX - lecia korzystają z zasilania gazem przewodowym. Pozostali mieszkańcy korzystają z gazu w butlach.

Gminę oraz jej stolicę Mirosławiec przecina kilkanaście dróg:

Przez gminę przebiega osiem dróg powiatowych o łącznej długości 31,5 km, spośród których 11 km (jedna trzecia dróg powiatowych) posiada nawierzchnię gruntową. Pozostałe to drogi gminne.

W gminie znajduje się nieczynna linia kolejowa. Jeszcze kilka lat temu łączyła ona Choszczno, przez Kalisz Pomorski ze Złocieńcem. Obecnie ruch pociągów osobowych na tej linii jest zawieszony. Natomiast sporadycznie kursują tu pociągi towarowe. Dlatego główny ciężar utrzymania komunikacji spadł na komunikację autobusową i mikrobusową.

Na terenie gminy funkcjonują automatyczne centrale telefoniczne sprzężone z liniami podziemnymi i napowietrznymi oraz światłowodowymi.

W ostatnich latach rozwinięta została sieć telefonii komórkowej, których słupy przekaźnikowe znajdują się w kilku miejscach gminy i stanowią istotne zaburzenie w krajobrazie gminy. Oprócz nich na wysokości Łowicza znajduje się bardzo wysoka, widoczna z kilkunastu - kilkudziesięciu kilometrów, wieża przekaźnikowa.

Większość wiosek i Mirosławiec korzystają z wody pochodzącej z ujęć komunalnych, oprowadzanej siecią wodociągową. Wszystkie zasoby są w kat. „B”. Najgłębsza studnia znajduje się w Toporzyku i sięga na głębokość 70 metrów.

Poza systemami wodociągowymi czynne są lokalne ujęcia wody a także mieszkańcy korzystają ze studni indywidualnych.

Sieć wodociągowa rozdzielcza wynosi 30,3 km, kanalizacyjna 10,5 km, zużycie wody w 2001 roku wynosiło 114,6 dam³, natomiast na 1 mieszkańca 17,2 m³.

System kanalizacji sanitarnej funkcjonuje w Mirosławcu. Miasto jest skanalizowane w około 80%. Ścieki bytowo - gospodarcze dopływają z miasta do mechaniczno - biologicznej oczyszczalni kolektorem. Oczyszczalnia przyjmuje również ścieki w ilości około 10 m³/d z zakładu utylizacyjnego w Łowiczu Wałeckim. Ścieki oczyszczone na bioblokach 2 x Mu 400 wpływają do stawu biologicznego, skąd poprzez trzcinowisko odprowadzane są do rowu z wylotem do rzeki Korytnicy. Wg danych WIOŚ stopień oczyszczalnia ścieków nie odbiega od norm.

Kolejna oczyszczalnia ścieków funkcjonuje dla potrzeb Osiedla XXX - lecia. Lokalna oczyszczalnia ścieków istnieje i funkcjonuje również w Piecniku dla potrzeb tamtejszej szkoły.

Jedynie w Mirosławcu istnieje kanalizacja burzowa zbierającą ścieki deszczowe z odcinków ulic. Tylko z jednej zlewni ścieki przed wylotem do odbiornika są podczyszczane w osadniku piasku i błota.

Gminne składowisko odpadów stałych funkcjonuje na północ od miasta przy szosie do Osiedla XXX - lecia. Wg danych WIOŚ składowisko to spełnia normy dla takich obiektów. Jest ono zlokalizowane w miejscu po dawnej żwirowni. Składowisko jest przystosowane do przeróbki surowców tzw. wtórnych.

Turystyka oparta o walory naturalne gminy, z gospodarczego punktu widzenia, pełni funkcją uzupełniającą. Wg stanu na 2001 r. w gminie tej było zarejestrowane 4 obiekty bazy noclegowej posiadających 174 miejsc noclegowych, w tym 61 całorocznych. W 2001 r. udzielono 67592 noclegów.

Dane statystyczne według rocznika statystycznego województwa zachodniopomorskiego na dzień 31.12.2001r tom II.

Dane wg materiałów UGiM Mirosławiec.

2. Charakterystyka fizjograficzna obszaru gminy

2.1. Regionalizacja fizyczno-geograficzna, geobotaniczna, zoogeograficzna i przyrodniczo leśna

a) regionalizacja fizyczno-geograficzna

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski (Kondracki 2001) położenie gminy Mirosławiec przedstawia się następująco:

Pojezierze Wałeckie stanowi pod względem ukształtowania terenu bardzo interesujący region fizyczno - geograficzny. Jako, że powierzchnia budowana jest przez utwory stanowiące głównie pochodną moreny dennej płaskiej i falistej, dlatego mamy na tym obszarze do czynienia z licznymi rynnami polodowcowymi. W przypadku gminy Mirosławiec rynny polodowcowe występują głównie w jej wschodniej i nieznacznie w centralnej części. Nieliczne występujące w obrębie tego mezoregionu doliny rzeczne są słabiej wykształcone niż na sandrach.

Skutkiem genezy powstania tego obszaru jest obecność w podłożu bogato reprezentowanych utworów lodowcowych. Są to przede wszystkim gliny i piaski gliniaste tworzące żyźniejsze stanowiska, szczególnie korzystne dla występowania siedlisk lasowych. Ale i także tu mamy do czynienia z lokalnie występującymi glebami na podłożu piaszczystym i żwirowym. Występują też niewielkie pola sandrowe m.in. na wschód od jez. Wielki Bytyń.

Równina Drawska położona jest na sandrze, którego środkiem płynie Drawa i Płociczna. Budują ją piaski fluwioglacjalne, które obecnie w większości stanowią obszar występowania zwartych borów sosnowych. Powierzchnię sandru urozmaicają doliny rzeczne, rynny polodowcowe i zagłębienia wytopiskowe. W ich obrębie są zlokalizowane licznie tu występujące jeziora z czasem przekształcające się w torfowiska. Miejscami na zboczach tych zagłębień, tam gdzie znajdują się soczewki glin, znajduje dobre warunki do wzrostu drzewostan bukowy.

b) regionalizacja geobotaniczna

Według regionalizacji geobotanicznej na tle Europy, teren gminy Mirosławiec znajduje się w następujących jednostkach (Szafer, Zarzycki 1977):

c) regionalizacja zoogeograficzna

Według podziału opracowanego przez Urbańskiego (1972) gmina Mirosławiec położona jest w następujących jednostkach:

d) regionalizacja przyrodniczo-leśna

Wg regionalizacji przyrodniczo-leśnej (Trampler 1990) obszar gminy znajduje się:

3. Gleby

Pod względem genetycznym w gminie Mirosławiec dominują gleby wykształcone na utworach wodnolodowcowych i lodowcowych brunatnoziemne oraz bielicoziemne.

3.1. Struktura gleb

Gleby wykształcone na utworach wodnolodowcowych i lodowcowych brunatnoziemne są reprezentowane przez gleby wykształcone na utworach gliniastych o różnym stopniu spłaszczenia. Na płaskich powierzchniach wysoczyzny morenowej występują gleby brunatne właściwe w otoczeniu gleb brunatnych kwaśnych, którym w naturalnych warunkach odpowiadają siedliska lasów liściastych i mieszanych. Niemal w całości użytkowane są rolniczo. W zależności od warunków lokalnych klasyfikowane są do kompleksu pszennego dobrego, wadliwego lub pszenno żytniego, do III i IV klasy bonitacyjnej. Ich największe powierzchnie występują w rejonie miejscowości Próchnowo, Bronikowo i Jabłonowo.

Największą powierzchnię gruntów rolnych zajmują gleby płowe. Powstają one na stokach o dużym nachyleniu. Efektem oddziaływania wód gruntowych jest dwudzielność ich profilu przejawiająca się w uziarnieniu (spłaszczenie głównego poziomu) oraz płowej barwie. Najczęściej zaliczane są do kompleksu żytniego dobrego i bardzo dobrego, do IV klasy bonitacyjnej. Występują w rejonie Piecnika oraz otaczają wcześniej wymienione gleby w rejonie Próchnowa i Bronikowa.

Wśród gleb bielicowatych największe znaczenie mają gleby rdzawe. Ich skałą macierzystą są piaski luźne, słabogliniaste oraz żwiry. Największe zwarte obszary tych gleb występują na równinie sandrowej na zachód od Jeziora Wielki Bytyń, w rejonie Drzewoszewa oraz w rejonie Toporzyka. Gleby te tworzą również odizolowane powierzchnie na wysoczyźnie morenowej w obrębie ozów, kemów oraz w strefie moren czołowych, gdzie glina morenowa jest silnie spłaszczona - rejon wsi Orle. Większość z tych gleb porośnięta jest najczęściej monokulturą sosnową.

Niewielkie powierzchnie w obrębie równiny sandrowej zajmują gleby bielicowe wykształcone na eolicznych piaskach kwarcowych. Są one związane z najuboższymi siedliskami borów.

Na mało przepuszczalnym podłożu bezodpływowych obniżeń, gdzie okresowo stagnuje woda, występują czarne ziemie. Większość z nich tworzy małe powierzchnie i ich melioracja jest nieopłacalna. Ze względu na duże zwilgocenie zaliczane są do kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego i słabego. Traktowane są jako użytki zielone.

Na terenach okresowo zalewowych oraz w strefie zarastania jezior kształtują się gleby torfowe i bagienne związane z siedliskami łęgów i olsów. W rolnictwie wykorzystywane są jako użytki zielone. Większe powierzchnie tych gleb występują w rejonie Mirosławca i Jadwiżyna. W wyniku obniżenia się poziomu wód gruntowych gleby torfowe zmieniają swoją strukturę. Powstają nowe, typologiczne jednostki określane jako gleby murszowate i murszaste. Ze względu na ich silne zakwaszenie, murszową strukturę nie mają większego znaczenia dla rolnictwa. Zaliczone są do kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego i słabego lub użytków zielonych. Warto zaznaczyć, że z rolniczego punktu widzenia, ze względu na silne ich zakwaszenie, większość z tych gleb wymaga wapnowania.

W stosownych opracowaniach dot. potrzeb wapnowania gleb na tym obszarze znajdują się dane odnośnie udziału gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych. Obszarem o szczególnym nasileniu tego zjawiska są tereny leżące w obrębie wsi Hanki, Bronikowo, gdzie aż 85% gruntów wymaga wapnowania. Natomiast w rejonie Mirosławca takie gleby stanowią tylko 24% gruntów.

3.2. Klasyfikacja gleb pod kątem ich użyteczności

Grunty z glebami klasy I i II w gminie Mirosławiec nie występują. Grunty orne z glebami klasy III zajmują mniej niż 5% użytków rolnych.

Wg IUNG w Puławach w strukturze gruntów ornych na terenie gminy Mirosławiec dominują gleby średnie i słabe, tj. klas IV i V, co w znacznym stopniu ogranicza dobór roślin uprawnych i ich plony. Grunty z glebami IV klasy bonitacyjnej zaliczane do gleb o dobrych walorach do produkcji rolnej zajmują w gminie Mirosławiec powierzchnię około 3050 ha (w tym około 900 ha łąk i pastwisk) co stanowi około 50% użytków rolnych w gminie.

Struktura występowania gleb od I do VI klasy prezentuje tabela umieszczona niżej.

Około 33% gleb na terenie gm. Mirosławiec to gleby kompleksów pszennych i pszenno-żytnich. Na glebach tych możliwa jest uprawa pszenicy, jęczmienia, buraków cukrowych, koniczyny czerwonej i innych. Są to kompleksy uniwersalne pod rośliny uprawne. Pozostałe 67% to gleby kompleksów żytnio-ziemniaczanych i zbożowo - pastewnych. Występują tu już pewne ograniczenia w doborze gatunków roślin uprawnych.

Użytki zielone w gminie, reprezentowane są przez łąki i pastwiska zajmują w gminie Mirosławiec powierzchnię około 1400 ha co stanowi 7,1% jej powierzchni. Występują one głównie w dnach rozległych obniżeń, w rejonie Mirosławca, Jadwiżyna, Sadowa, na południowy - wschód od miejscowości Hanki w dolinie Płocicznej oraz w dolinie rzeki Piławki.

Do użytków zielonych należy zaliczyć większość przekształconych ekosystemów bagiennych. Występują one w lokalnych przegłębieniach między morenami czołowymi, na sandrze i morenie dennej, a także w dnach rynien jeziornych i dolin rzecznych. Występuje tam głównie roślinność bagienna i torfowiskowa.

Użytki zielone w gminie zalicza się do średnich, słabych i bardzo słabych, dających niewielkie plony siana, a przy tym niskiej jakości.

Uważa się, że użytki rolne zaliczane do kompleksów powyżej szóstego powinny być przeznaczone pod zalesienie, gdyż ich uprawa nie zapewnia dodatnich efektów ekonomicznych. Jak widać z powyższej tabeli takich gruntów ornych w gminie Mirosławiec jest ponad 16% gruntów, stąd też powinny one być w najbliższej perspektywie przeznaczone na ten cel.

4. Hydrologia

Gmina Mirosławiec w całości leży w zlewni Odry, w obszarze zlewni Warty. Przez jej teren przebiega dział pomiędzy zlewnią Gwdy (na wschód od Mirosławca) (25% pow. gminy) - odwadniane przez Piławkę i Drawy (okolice Mirosławca i obszary na zachód od niego) (75% pow. gminy) odwadniane przez Korytnicę i Płocicznę. Gminę cechuje stosunkowo duża ilość jezior bo aż 23 o bardzo zróżnicowanej wielkości (największe Bytyń ma ponad 886 ha, najmniejsze poniżej 1 ha), parametrach i bogactwie przyrodniczym. Jeziorność gminy jest wysoka i wynosi 5,7%. Są to najczęściej jeziora polodowcowe rynnowe (Wielki Bytyń, Łowickie, Kosiakowo). W czasach historycznych ilość jezior na tym terenie była bez wątpienia większa lecz znaczna ich część głównie jezior wytopiskowych, przekształciła się w procesie lądowienia w torfowiska (np. rez. Rosiczki Mirosławskie).

Łączna powierzchni wód w gminie wynosi około 1128 ha. Wielkość ta wynika z podziału powierzchni jez. Wielki Bytyń jak również nie ujmowania w zbiorczych statystykach powierzchni wód w ramach większych kompleksów torfowisk (np. w użytkach ekologicznych UE-25, UE-22), czy niewielkich oczek wodnych wśród lasów i pól. Powierzchnia wód nie obejmuje również, powierzchni aktualnie budowanych stawów w m. Kosiakowo (na południowy wschód od jez. Kosiakowo).

4.1. Wody powierzchniowe

Gmina Mirosławiec charakteryzuje się niezbyt zróżnicowanymi stosunkami wodnymi. Wody powierzchniowe w gminie zajmują powierzchnię około 730 ha, co stanowi ponad 3,7 % jej ogólnej powierzchni. Na wody składają się:

Około 80% powierzchni gminy Mirosławiec położone jest w zlewni Drawy, a pozostała wschodnia część znajduje się w zlewni Gwdy. Jest to przede wszystkim zlewnia cząstkowa rzeki Piławki.

W gminie Mirosławiec znajduje się sześć stosunkowo dużych obszarów bezodpływowych, z tego pięć położonych jest we wschodniej jej części.

Dwa obszary bezodpływowe położone są w dorzeczu Drawy. Są to:

Trzy kolejne znajdują się w dorzeczu Gwdy i obejmują:

Kolejny obszar bezodpływowy jest w północno - zachodniej części gminy Tuczno i obejmuje rejon jeziora Orłowo (Orla).

4.2. Wody płynące

Sieć rzeczna gminy Mirosławiec jest słabo rozwinięta, szczególnie we wschodniej jej części. Potwierdza to duża ilość oraz rozległość obszarów bezodpływowych. Sieć rowów i cieków rozmieszczona jest nieregularnie. Najwięcej ich jest na dnie rozległych obniżeń w rejonie Mirosławca, Hanek, Jadwiżyna i Setnicy. Znacznie mniej jest na wysoczyźnie morenowej otaczającej jezioro Bytyń Wielki, a bardzo mało jest w północnej części gminy, gdzie dominują sandry i pagórki moreny czołowej.

W gminie Mirosławiec znajdują się górne odcinki kilku rzek. Wszystkie one posiadają gruntowo - deszczowo - śnieżne zasilanie. Na terenie gminy Mirosławiec nie są prowadzone na ciekach obserwacje wodowskazowe. Dlatego wielkości ich średnich przepływów nie zostały ustalone tą metodą a jedynie na drodze ekstrapolacji danych z Drawy i Płocicznej. Na podstawie tych danych ustalono wielkości średnich przepływów: Korytnicy na 0,5 m³/sek, Piławki na 0,6 m³/sek, Płocicznej na 0,3 m³/sek oraz Stawicy poniżej jeziora Łowicz na 0,1 m³/sek.

Można uznać, że jeśli chodzi o stany wód, charakteryzują się one wyrównanymi przepływami. Dlatego wielkości tych przepływów nie stwarzają możliwości do retencjonowania wody w dolinach cieków. Najlepsza formą retencjonowania wody jest podpiętrzenie jezior lub budowa progów na wypływie cieków z jezior.

Tabela I.1. Rzeki w granicach gminy Mirosławiec.

4.3. Jeziora

Bardzo istotnym elementem hydrograficznym są jeziora. Największe jeziora w gminie Mirosławiec mają genezę polodowcową i leżą w rynnach polodowcowych.

Jeziora w obrębie obszarów bezodpływowych są najczęściej pochodzenia wytopiskowego.

W gminie Mirosławiec znajduje się 22 jezior posiadających powierzchnię powyżej 1 ha. Ich łączna powierzchnia wynosi 1127,45 ha, co daje wskaźnik jeziorności około 3,06 %. Istnienie dużej ilości jezior świadczy o młodości krajobrazu, gdyż jego jeziora są elementem hydrograficznym podlegającym najszybszym zmianom. Lustro wody ulega obniżaniu, często nadmiernemu przez nie zawsze wnikliwie przemyślaną meliorację. Drugim czynnikiem zmniejszającym powierzchnię lustra wody w jeziorach jest ich zarastanie, tym silniejsze im zbiornik jest płytszy i woda bogatsza w składniki pokarmowe dla roślin. Pozostałością po dawnych jeziorach są obszary bagien i mokradeł przekształcające się w łąki z występującymi w podłożu złożami torfu i gytii. Obszary bagien, mokradeł i łąk są ważnym czynnikiem regulującym stosunki wodne.

4.4. Charakterystyka wybranych jezior gminy Mirosławiec

Poniżej scharakteryzowano kilka jezior leżących w całości lub w części w gminie Mirosławiec.

Tabela I.2. Wykaz jezior w gminie Mirosławiec.

*W granicach administracyjnych gminy Mirosławiec znajduje się północna część jeziora Bytyń Wielki o powierzchni 241 ha.

według Atlasu Jezior Polski

według Atlasu Jezior Województwa Pilskiego

Uwaga: powierzchnia jezior wg różnych źródeł jest różna. Różnice dochodzą czasami kilku - kilkunastu procent.

Jezioro Bytyń Wielki

Jezioro Bytyń Wielki leży na terenie trzech gmin: Wałcz, Mirosławiec i Tuczno. Jest największym i najgłębszym z jezior na Pojezierzu Wałeckim. Jego powierzchnia wynosi 847,5 ha. Długość linii brzegowej wynosi ok. 37,6 km i głębokości maksymalnej - 41 m. Na północnym krańcu znajduje się zatoka o długości odpowiednio 1,5 km. Podobna ale jeszcze dłuższa zatoka znajduje się w południowej części jeziora. W centralnej części jeziora (poza gminą Mirosławiec) są dwie wyspy o łącznej powierzchni nieco ponad 4 ha.

Brzegi jeziora tworzą liczne skarpy porośnięte lasem liściastym, głównie wiekowymi bukami. Na jednym z takich pagórków znajdujących się w północno - wschodniej części Bytynia istniało grodzisko słowiańskie. Wykopaliska ujawniły szczątki po palisadzie i drewnianych budowlach, a także elementy ceramiki z XII w.

Jezioro jest dobrze natlenione w górnych warstwach. Jezioro i jego otoczenie stanowi od kilkunastu lat rezerwat krajobrazowy. Pomimo, że jest to rezerwat, wody tego jeziora są udostępnione dla wędkarstwa i okresowo żeglarstwa. Wokół jeziora istnieje kilka miejscowości, gdzie znajdują się obiekty służące udostępnieniu jeziora. Są one zlokalizowane w Drzewoszewie, Nakielnie i stanicy harcerskiej w Próchnówku. Również w porozumieniu z gospodarzami takich wsi, jak: Bytyń, Próchnowo, Jabłonkowe, Nakielno, Marcinkowice, Jamienko można skorzystać z ich domostw oraz stworzyć tam bazę wypadową dla swojej rodziny do odpoczynku i wędkarskich wypraw.

Jezioro Bytyń stanowi też ważny fragment szlaku kajakowego, który bierze swój początek w Wałczu na jeziorze Raduń.. Stąd z kolei ciekami wodnymi oraz poprzez jeziora Smolno Duże, Smolno Małe i Sumile dotrzeć można do Bytynia.

W Drzewoszewie znajduje się przystań żeglarska i centralny punkt organizacji regat żeglarskich. Największymi z nich są ogólnopolskie zawody o „Jesienny Puchar Optymista".

Jeziora Kosiakowo

Jezioro Kosiakowo jest zbiornikiem owalnym, wydłużonym w kierunku północno - zachodnim. Obrzeża akwenu są płaskie, łagodnie przechodzą w łąki, grunty orne i nieużytki. Wschodni brzeg porośnięty jest trzciną i sitowiem.

Powierzchnia lustra wody wynosi ponad 40 ha, a jego długość - 1120 m, max. szerokość - 450 m. Długość linii brzegowej wynosi ok. 2,8 km, średnia głębokość - 3 m. Akwen połączony jest ciekiem z rzeką Korytnicą.

Akwen jest atrakcyjny pod względem wędkarskim. W pobliżu nie ma żadnych zabudowań.

Nieradź

Jezioro Nieradź zwane jest również Nieradzim Wielki, Nieradź Wielki, Nieradź Duży. Zbiornik ma kształt nieregularny, położony jest w kierunku północno - wschodnim. Okalają go tereny głównie bagienne. Dostęp do brzegów jest utrudniony. Brzegi prawie w całości porośnięte są trzciną i sitowiem.

Wód jeziora nie zasilają żadne cieki. Brak jest źródeł poważniejszych zanieczyszczeń. Zlewnię akwenu stanowią przede wszystkim lasy mieszane, które występują tu na dość znacznych wzniesieniach.

Jego powierzchnia to około 25 ha, długość - 850 m, szerokość max. - 475 m. Długość linii brzegowej wynosi ok. 2 km. Głębokość maksymalna około 10 m, zaś średnia - 4,9 m.

Inne jeziora w sąsiedztwie jez. Nieradź

W rejonie Nieradzia, niemal w jego sąsiedztwie, znajdują się jeszcze cztery inne jeziora typu wytopiskowego: Nieradź Mały, Nieradzimek, Sądowo Wielkie, Okuninko.

Orle Wielkie

Jezioro Orle Wielkie położone jest około 2,5 km na południowy - zachód od wsi Orla oraz około 3 km w kierunku północno - zachodnim od Łowicza Wałeckiego. Orle Wielkie jest zbiornikiem polodowcowym o kształcie nieregularnym. Położone jest w kierunku wschodnio - zachodnim. Okalające go tereny to dość strome zbocza porośnięte lasem mieszanym o przewadze drzew liściastych. Od strony południowo - wschodniej przylega do jeziora podmokła łąka, przez którą przepływa niewielki ciek.

Powierzchnia jeziora wynosi około ponad 20 ha. Jego długość wynosi do 1100 m, szerokość max. - 410 m. Długość linii brzegowej wynosi ok. 3 km. Głębokość maksymalna sięga ponad 25 m, zaś średnia - 4 m. Jezioro to posiada dno z bardzo zróżnicowaną rzeźbą, czasami o wręcz zaskakującej konfiguracji. W wielu miejscach znajdują się głębokie „studnie" o niemal pionowych ścianach. Średnice ich natomiast są niewielkie, wynoszą od kilku do kilkunastu metrów. Środkiem jeziora przechodzi głęboki rów, kilkunastometrowej szerokości.

Podobnie jak dno urozmaicona jest linia brzegowa jeziora, posiada ono kilka atrakcyjnych zatok. Toń Orla Wielkiego ma jasnozielony odcień, jego wody zaliczane są do I klasy czystości.

Akwen zasobny jest w roślinność. Pas trzcin i oczeretów znajduje się na ponad 80 proc. linii brzegowej. W toni wodnej występują grążel żółty i grzybień biały.

Sadowskie

Jezioro Sadowskie nazywane czasami Woligoszcz, ma kształt nieregularny. Obrzeża akwenu są łagodne, porośnięte prawie w całości lasem. Na północnym wschodzie rozciągają się podmokłe śródleśne łąki. Zbiornik jest przepływowy, posiada jeden niewielki dopływ i odpływ - ciek Zgnilec, który wypływa z jeziora Łęknica znajdującego się 200 m powyżej Jeziora Sadowskiego. W pobliżu położone jest także jezioro Sarnie.

Powierzchnia ogólna jeziora Sadowskiego wynosi ponad 25 ha, długość 730 m, szerokość - 600 m. Długość linii brzegowej wynosi ok. 2,1 km, maksymalna głębokość - 27 m, zaś średnia - 10,2 m. Zbiornik posiada dość urozmaicone dno. Stoki misy jeziornej są strome. Głęboczek znajduje się w północno - zachodniej części. W jeziorze Sadowskim występuje wyraźne uwarstwienie termiczno - tlenowe. Natlenienie wody dobre do 20 metrów. Przezroczystość wody jest duża, sięga do 2,5 m.

Roślinność wynurzona (trzcina) zarasta wąskim pasem prawie całą długość linii brzegowej i zajmuje powierzchnię około 4,5 ha. Roślinność zanurzona sięga do głębokości 5 m, tworząc zwarte łąki podwodne.

Hanki

Jezioro Hanki, zwane również: Sądowo, Sądowo Wielkie, Ceglane, ma kształt nieregularny, położone jest w kierunku wschód - zachód. Akwen ten usytuowany jest wśród lasów. Obrzeża od strony zachodniej, wschodniej i południowej przechodzą w łagodne, zalesione zbocza. Natomiast od północy jezioro otacza wysoka skarpa, porośnięta także lasem.

Powierzchnia ogólna jeziora wynosi ponad 12 ha, długość - 510 m, szerokość - 310 m. Długość linii brzegowej wynosi ok. 1,4 km, średnia głębokość - 1,9 m. Dno zbiornika jest słabo urozmaicone, gliniaste. Brzegi dość twarde, dobrze dostępne.

Pas trzcin prawie równomiernie otacza całe lustro wody. Woda jest zasobna w roślinność zarówno zanurzoną, jak i wynurzoną. Lustro wody jest miejscami także mocno porośnięte. W południowej części jeziora roślinność podwodna tworzy zwarte łąki.

4.5. Wody podziemne

Wody podziemne w gminie Mirosławiec występują na jednym lub dwóch warstwach wodonośnych. Prawie cała gmina Mirosławiec, poza niewielkim fragmentem północno -zachodnim położona jest w obrębie czwartorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP). Jest to zbiornik międzymorenowy Wałcz-Piła oznaczony nr 125. Jego szacunkowe zasoby dyspozycyjne określono na 169 tys. m³/dobę przy średniej głębokości ujęcia wynoszącej 65 m.

Występowanie pierwszego poziomu wodonośnego zależy od geomorfologii, ukształtowania powierzchni ziemi i głębokości zalegania stropu pierwszej warstwy utworów nieprzepuszczalnych. Na wahania zwierciadła wody gruntowej wpływają głównie czynniki klimatyczne, pokrycie terenu, szybkość przenikania i spadki terenu, od których zależy wielkość spływu powierzchniowego. Biorąc pod uwagę wymienione czynniki można wydzielić w gminie Mirosławiec cztery strefy występowania I poziomu wód gruntowych.

Ich charakterystykę podano za autorami Studium.

Strefa I obejmuje dna dolin rzecznych, rynien jeziornych i zagłębienia terenu o różnej genezie. W strefie tej zwierciadło wody gruntowej utrzymuje się blisko powierzchni ziemi, najczęściej na głębokości do 10 m ppt. Wahania zwierciadła wody gruntowej na tych terenach są ściśle związane z wahaniami stanu wody w rzekach i jeziorach. Występowanie pierwszego poziomu wodonośnego zależy od geomorfologii, ukształtowania powierzchni ziemi i głębokości zalegania stropu pierwszej warstwy utworów nieprzepuszczalnych.

Strefa II obejmuje tereny równin sandrowych. Występuje ona w zachodniej i środkowo-wschodniej części gminy. Wody gruntowe tworzą tutaj ciągły poziom o swobodnym zwierciadle wody kontaktującym się z wodami w rzekach i jeziorach. Ze względu na wyniesienie powierzchni sandrów ponad dna wciętych dolin i rynien polodowcowych, głębokość zalegania lustra wody wynosi średnio od 5 do 10 m ppt. Obszary sandrów są silnie odwadniane przez sieć rzek i cieków, dlatego zaznacza się tutaj przewaga odpływu podziemnego nad retencją. Ze względu na szybkość wsiąkania są to główne obszary zasilania głębszych warstw wodonośnych.

Strefa III obejmuje tereny wysoczyzny morenowej płaskiej lub falistej. Jest to rejon gminy od Jabłonowa do Piecnika oraz od Próchnowa i Hanek przez Bronikowo do granicy z gminą Tuczno. Woda tutaj występuje w piaszczystych przewarstwieniach śródglinowych nie tworząc ciągłego poziomu wodonośnego. Wody śródglinowe występują na zróżnicowanych głębokościach od ok. 2 do 7 m ppt. Przesiąkanie przez grunt jest znacznie wolniejsze niż na terenach sandrowych. Przy intensywnych opadach znaczna część wody odpływa powierzchniowo.

Strefa IV obejmuje pagórki moren czołowych, kemów i ozów występujących na linii postoju lądolodu głównie od Toporzyka po Orle oraz strefy krawędziowe rynien polodowcowych min. w rejonie Próchnowa, Piecnika i Jabłonkowa. Woda gruntowa występuje tutaj na zmiennych głębokościach, najczęściej od 5 m do 15 m ppt.

4.6. Gospodarka wodna

Wg Studium powołującego się na „Studium maksymalnej retencji w zlewniach podstawowych dopływów rzeki Drawy" w gminie Mirosławiec wskazuje się na możliwość podpiętrzenia jezioro Łowicz, przez które przepływa rzeka Stawica. Realna możliwość magazynowania wody w roku średnio suchym wynosi 500 - 550 tys.m³. Ponadto istnieje możliwość magazynowania wody w zbiorniku przy młynie w Kosiakowie, gdzie piętrząc wodę na wysokość 1,5 m można uzyskać zbiornik o powierzchni około l ha i pojemności 15 tys.m³.

W/w dokumentach na lata 2006 - 2010 zaplanowano budowę urządzeń piętrzących o wysokości 0,3 m na wypływie z jeziora Drzewoszewo, co pozwolić by miało uzyskać retencje wody o wielkości 200 tys.m³ oraz urządzeń piętrzących o wysokości 0,5 m na wypływie z jeziora Łowicz, co pozwoli uzyskać retencję wody o wielkości 220 tys.m³. Dla zachowania stałego poziomu wody w jeziorach stosuje się budowę progów przelewowych. Taki próg (wcześniej była zastawka z węgomią) jest na wypływie Piławki z jeziora Bytyń Wielki.

Obecnie istniejące budowle hydrotechniczne na rzekach są zlokalizowane na:

jaz przy młynie,

zastawka na 33 km biegu rzeki,

Oprócz obiektów hydrotechnicznych, na Płocicznej na wysokości Hanek, w kilku miejscach bobry wybudowały trwałe tamy, zmieniające warunki wodne tej doliny rzecznej.

W gminie Mirosławiec nie ma dużego zapotrzebowania na retencjonowaną wodę, ze względu na stosunkowo wysoką roczną sumę opadów wynoszącą około 650 mm rocznie. Zapotrzebowanie na wodę może być okresowe do nawadniania użytków zielonych oraz w przypadku budowy stawów rybnych do napełniania ich wodą. Jednakże budowa większych kompleksów stawów rybnych jest niewskazana, gdyż spowoduje to pogorszenie stanu czystości wód w rzekach, a Płociczna i Korytnica wpływają na teren Drawieńskiego Parku Narodowego. Ponadto retencjonowanie wody poprzez budowę stopni stanowić może poważne utrudnienie w zachowaniu rybostanu oraz zagrożenie dla istnienia najcenniejszych gatunków.

5. Klimat

Obszar powiatu wałeckiego, wg ogólnie przyjętych podziałów Polski na regiony klimatyczne, znajduje się w regionie klimatycznym VII - środkowopomorskim.

Obszar gminy Mirosławiec leży na pograniczu pomorskiej i nadnoteckiej dzielnicy rolniczo-klimatycznej. W gminie Mirosławiec przedwiośnie, które trwa około 30-40 dni, zaczyna się w okresie od l do 21 marca. Wiosna rozpoczyna się między l a 11 kwietnia i trwa 60 - 70 dni. Lato rozpoczyna się między 11 czerwca a l lipca i trwa 70-90 dni. Jesień pojawia się w okresie od 21 sierpnia do l września i trwa 60-70 dni. Okres przejściowy pomiędzy jesienią a zimą przypada w pierwszej dekadzie listopada, jednakże jego długość nie przekracza 1 miesiąca. Zima zaczyna się tu między l a 11 grudnia i trwa około 3 miesiące. Roczny przebieg wartości poszczególnych elementów środowiska przedstawiają zamieszczone niżej zestawienia dla Wałcza.

Uogólniając można stwierdzić, że gmina ta znajduje się na przejściu pomiędzy strefą chłodniejszego i wilgotniejszego klimatu charakterystycznym dla dzielnicy pomorskiej, a strefą suchego i cieplejszego klimatu jakim cechuje się dzielnica środkowa - nadnotecka. Wg pomiarów stacji meteorologicznej w Pile:

Ze względu na ukształtowanie powierzchni, rodzaj pokrycia terenu oraz warunki wodne na terenie gminy występują różnice mikroklimatyczne. Są to obszary:

- kompleksów leśnych, szczególnie w północno-zachodniej części gminy, gdzie występują mniejsze prędkości wiatrów, zmniejszona insolacja powierzchni gruntu, szczególnie w lecie, mniejsze amplitudy temperatur, wydłużony czas zalegania pokrywy śnieżnej i zwiększona wilgotność powietrza,

- dolin i obniżeń o płytko zalegającej wodzie gruntowej, powodującej zwiększoną wilgotność powietrza. Konfiguracja terenu wpływa na zmienną insolację oraz powstawanie zjawiska inwersji termicznej,

- terenów otwartych obejmujących użytki rolne, gdzie warunki klimatyczne są przeciętne, zbliżone do przedstawionych w zestawieniu,

- pagórków morenowych o zmiennej insolacji termicznej w zależności od ekspozycji zbocza i większej dynamice ruchu powietrza,

- terenów zabudowanych, gdzie zmodyfikowane są elementy obiegu wody i nasłonecznienia, a także odczuwalne są wpływy zanieczyszczenia powietrza.

30